In het nieuwe academische jaar moet onderwijs zwaarder wegen dan prestigieuze publicaties

Dit artikel is alleen bestemd voor intern gebruik op RRview. We verzoeken je om het niet verder te verspreiden. Het is afkomstig van een kanaal dat met een paywall werkt.
Onderstaand in de comments vind je ook een scan.

Het nieuwe academisch jaar dat maandag begint, staat voor een groot deel in het teken van vernieuwing. De blik op wat een universiteit verwacht van zijn wetenschappers wordt breder.

Joost van Egmond 4 september 2023, 12:05

Al jaren hangt het in de lucht: een wetenschappelijke carrière moet niet langer worden bepaald door publicaties in prestigieuze vakbladen. Alleen: die praktijk, die over decennia is ingesleten, verander je niet zo gemakkelijk. Het komende academisch jaar willen veel universiteiten wel nieuwe stappen zetten in die richting. De criteria voor academische prestaties worden aangepast, met veel meer aandacht voor onderwijs of werk dat ondersteunend is aan die prestigieuze publicaties. Het Universitair Medisch Centrum (UMC) in Utrecht gaat bijvoorbeeld voortaan zijn wetenschappers beoordelen aan de hand van zes verschillende profielen. Dat kan ‘klassiek’ onderzoek zijn, maar je kunt nu ook carrière maken met onderwijs of valorisatie, het succesvol in praktische producten omzetten van nieuwe vindingen. “Het is een hulpmiddel om bredere academische activiteiten waardeerbaar te maken”, zegt Rinze Benedictus van het UMC.

Meer waardering voor onderwijs

Dat heeft inmiddels geleid tot enkele opvallende benoemingen. Het UMC heeft een aantal nieuwe universitair hoofddocenten - UHD’s, de positie net onder hoogleraar - aangesteld die daarvoor voorheen minder gauw in aanmerking kwamen. “Een geschenk”, noemt Marije Hennus, die UHD werd op basis van haar onderwijsprofiel, het nieuwe systeem. “Zo’n pad als ik nu bewandel, was absoluut niet mogelijk vóór erkennen en waarderen ingang vond”, meent ze stellig. Ook elders vinden dergelijke vernieuwingen plaats, waarbij iedere universiteit zijn eigen accenten legt. In Groningen maakt de faculteit science and engineering een brede waaier aan kwaliteiten ‘waardeerbaar’, waarbij ook impact op de maatschappij en organisatorisch werk binnen de universiteit meer dan voorheen worden gezien als een prima carrièrepad. Dat is wennen, erkent decaan Joost Frenken. Maar het oude systeem, waarin onder andere heel precies werd geteld hoeveel publicaties een wetenschapper had, was ‘echt heel gek’. In Wageningen zoekt men naar de balans tussen onderwijs en onderzoek. Je kunt meer naar de ene kant leunen of naar de ander, maar wie de top wil bereiken, kan dat niet langer doen op onderzoek alleen. “In Wageningen kun je geen hoogleraar worden als je niets aan onderwijs doet”, zegt Arnold Bregt, voorzitter van de werkgroep erkennen en waarderen. “Dat is een bewuste keus.”

Werknemersorganisaties dringen al jaren aan op werkdrukverlaging en een minder hiërarchische organisatie. Dat doen ze maandag, bij hun alternatieve opening van het academisch jaar, opnieuw. Volgens FNV-bestuurder Sander Wesdorp nemen de universiteiten nu zeker stappen in de juiste richting, maar “het mag wel wat sneller”. Ook wijst hij erop dat veel van de vernieuwingen vooral het academisch personeel betreffen. “Neem het ondersteunend personeel ook mee in die hervorming”, bepleit hij. Met dat laatste maakte Utrecht maandag een nieuwe stap. De universiteit kondigde aan dat het huidige strikte onderscheid tussen wetenschappelijk en ondersteunend personeel gaat verdwijnen.

Wat doet dit met de ranglijst?

Maar wat doen al die aanpassingen met de Nederlandse concurrentiepositie op de zogenoemde league tables, de jaarlijkse internationale lijstjes van beste universiteiten? Die lijsten leunen vooral op wie het meeste onderzoek doet en het meest wordt geciteerd door andere onderzoekers. Dat staat op gespannen voet met erkennen en waarderen, onderkent branchevereniging Universiteiten van Nederland. Voorzitter Pieter Duisenberg liet deze zomer weten dat dit de hervormingen niet zou moeten tegenhouden. “We gaan deze ranglijsten minder vaak gebruiken en bijdragen aan de ontwikkeling van alternatieven.” In Wageningen maken ze zich daar voorlopig ook niet druk om. “We gaan het zien”, zegt Bregt. “Het zou kunnen dat we daarop iets inleveren. Maar het kan ook dat een grotere intrinsieke motivatie van onze mensen gaat compenseren voor de verminderde nadruk op presteren.”