'Niet Delft, maar Utrecht is de beste universiteit van Nederland'

Dit artikel is alleen bestemd voor intern gebruik op RRview. We verzoeken je om het niet verder te verspreiden. Het is afkomstig van een kanaal dat met een paywall werkt.

In De Volkskrant stond onderstaande column naar aanleiding van de recent gepubliceerde ranking van Times Higher Education (THE):

Niet Delft, maar Utrecht is de beste universiteit van Nederland

U wist het misschien niet, maar in Delft staat de beste universiteit van ons land. Dat is uitgerekend door de invloedrijke ranglijstmakers van Times Higher Education. Het is de ranglijst van 2024, maar blijkbaar is drie maanden tevoren al bekend dat Delft volgend jaar beter is dan de rest.

De afgelopen jaren zag het academische landschap er trouwens totaal anders uit: toen moest Delft afwisselend Amsterdam, Wageningen, Leiden, Groningen en Utrecht nog boven zich dulden.

Mocht u ooit een academische vraag op het gebied van geneeskunde, rechtsgeleerdheid, sociale wetenschappen of klassieke talen hebben en op basis van dit bericht vol goede hoop naar Delft gaan, dan heeft u pech. Die afdelingen zult u namelijk niet vinden aan de technische universiteit.

De universiteit scoorde 76,3 punten; het getal achter de komma suggereert dat een universitaire kwaliteitsscore met uiterste precisie kan worden uitgerekend. Onderzoek op het gebied van elektrotechniek is echter niet te vergelijken met oncologisch onderzoek, en werktuigbouwkundig onderzoek niet met Koreastudies. Niet alleen inhoudelijk, maar ook qua werkwijze: binnen de sterrenkunde is het niet ongewoon om ruim honderd co-auteurs op een artikel te hebben, terwijl binnen de geesteswetenschappen artikelen met een of twee auteurs nog steeds veel voorkomen. Vanzelfsprekend is het makkelijker om veel publicaties te krijgen als je met z'n honderden samenwerkt. De in de ranglijst ingebouwde correctiemechanismes voor dergelijke domeinverschillen werken maar ten dele.

Daarnaast bevat zo'n ranglijst tal van criteria waar een universiteit zelf nauwelijks invloed op heeft. Een universiteit krijgt bonuspunten als er niet te veel studenten per docent zijn. Het collegegeld in Nederland is wettelijk geregeld, momenteel 2.314 euro per jaar. Bij buitenlandse 'topuniversiteiten' is het vaak minimaal het tienvoudige. Vanzelfsprekend krijg je dan meer individuele aandacht van de docent. Maar dat Nederlands onderwijs niet alleen voor de allerrijksten is weggelegd, lijkt mij juist iets wat een hogere score zou moeten geven.

Andere criteria waar de universiteit wel invloed op heeft, tellen dan weer niet mee in de ranglijst. Er is onlangs een collega uit Delft opgestapt vanwege institutioneel seksisme, maar zoiets levert geen strafpunten op.

Er is al jarenlang kritiek op deze ranglijsten. Ze meten kwaliteit volgens een te eenzijdige definitie. De recente Nobelprijswinnaar Katalin Karikó zou nauwelijks punten opgeleverd hebben voor de ranglijst, toch ligt haar werk aan de basis van het coronavaccin dat miljoenen mensenlevens gered heeft.

En dat is slechts een deel van de kritiek. De ranglijsten leveren ook een prikkel op om vooral veel in plaats van goed werk af te leveren. Universiteitsbestuurders delen de kritiek maar wringen zich tegelijkertijd in allerlei dubieuze bochten om toch zo hoog mogelijk te scoren.

Daar is nu eindelijk verandering in gekomen. De Universiteit Utrecht doet niet meer mee en heeft geweigerd om Times de gevraagde informatie aan te leveren. In Utrecht zijn ze klaar met de perverse prikkels die uitgaan van de ranglijsten. Aangezien Utrecht dit jaar de enige is die omgaat met ranglijsten zoals een wetenschappelijke instelling dat betaamt, is de vraag 'wat is de beste universiteit van het land' dit jaar makkelijk te beantwoorden.

Casper Albers is hoogleraar statistiek aan de Rijksuniversiteit Groningen.