De kracht van een multitalentvol team - artikel over serious games

Wetenschap floreert in verreweg de meeste gevallen dankzij samenwerking. In consortia, interdisciplinaire verbanden, de vakgroep. Fundament voor het succes: het team. Binnen een team kan afzonderlijk talent opbloeien met de steun van andermans capaciteiten. Team Science heeft kortom de toekomst. Maar let op, een gebalanceerd wetenschappelijk team samenstellen is geen sinecure. Ter inspiratie lichten we drie instrumenten uit, die zich het beste laten omschrijven als serious games.

Met een plattegrond van Twente University op schaal, een workshop Impact Backcasting van Universiteit Utrecht (UU) en een strategische kaart met verplaatsbare wetenschappelijke persona’s van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) maakten de landelijke Erkennen & Waarderen-kartrekkers tijdens bijeenkomsten kennis met een werkvorm die de uitdagingen van Team Science in de praktijk belicht.
De rode draad in deze serious games is de verhouding tussen het team en de individuele talenten. Het ‘spelen’ van de games nodigt uit om op een andere manier naar talent te kijken. Je begint met de gezamenlijke opgave, of de impact of ontwikkeling die een team wil doormaken. Daarna pas bekijk je welk talent daarbij nodig is, of welke ontwikkeling bij de teamleden past. Een serieuze spelvorm kan helpen om hier op een luchtige manier over in gesprek te raken. Kijken we in de dagelijkse praktijk wel echt naar ieders eigen talent? Of vervallen we te vaak in oude gewoonten?
Ruimte om te spelen ontstond bij de bijeenkomst na een uiteenzetting van Marjan van Hunnik (KNAW, TiU) en Bianca Langhout (EUR) die constateerden dat dé definitie van Team Science niet bestaat. In de academische wereld komen uiteenlopende interpretaties van het begrip team voor, het is niet de ambitie van Erkennen & Waarderen om daar de overstijgende uitdrukking van te bepalen. Wel kunnen we stellen dat een team bestaat uit meerdere mensen die zich buigen over een gemeenschappelijk wetenschappelijk doel en waarin de academische positie -in lijn met de koers van Erkennen & Waarderen- geen doorslaggevende rol heeft in de taakverdeling.

De UT Strategy Game

Vruchtbaar samenwerken en stoeien met financiering

De winst van Team Science zit ‘m onder meer in het gegeven dat teamleden hun eigen kennis en expertise inbrengen en zo gezamenlijk aan complexe (publieke) vraagstukken kunnen werken. Dat is gunstig voor zowel impact als de onderzoekskwaliteit. Ook zorgt Team Science voor een saamhorigheidsgevoel en biedt het de mogelijkheid om kennis en vaardigheden uit te wisselen met teamleden met een andere (onderzoeks)achtergrond en wetenschappelijke netwerken.
Vanzelfsprekend bestaan er ook uitdagingen. Het kost tijd om bij teamvorming of teamwisseling goede samenwerkingsrelaties op te bouwen. Of door personele wisselingen kan het nodig zijn om opnieuw gezamenlijk de koers te bepalen. Ook is het vaak minder goed mogelijk om als (interdisciplinair) team een aanvraag voor financiering te doen. En het is een ingewikkelde vraag hoe teams met verschillende disciplines, omvang en wetenschappelijke doelen onderling moeten worden vergeleken en beoordeeld.

v.l.n.r @julmabraat, @theojetten en @biancalanghout

Scheefgroei vergeet je niet als het voor je op tafel staat

Op verzoek van hun faculteit sociale wetenschappen, ontwikkelde de EUR een strategische workshop ‘Leidinggeven aan teams’, met de inzet dat deze vorm op allerlei plekken toepasbaar is. Deelnemers krijgen de vraag om (fictieve) persona’s te vertegenwoordigen op werkbladen in verschillende fases, waarbij ieders talenten, wensen en zwakkere punten op een plek binnen de teamambities moeten passen. Welke teamleden vullen elkaar op bepaalde thema’s aan? Voor wiens ambities is geen plaats? ‘Je ziet duidelijk voor je wat je kunt doen om ruimte te maken voor de één, zonder dat de ander met een probleem komt te zitten’ vertelt projectleider Bianca Langhout (EUR).
Dat beaamt workshopdeelnemer Cas Hencken van Leiden University: ‘Het maakt de verschillende perspectieven van faculteiten meteen helder. Je creëert collectiever inzicht. Voor de één is een puzzel voor te toekomst door voldoende financiële ruimte makkelijk te leggen, de ander zit zo krap dat de bestaande situatie al wringt. En de visualisatie van wat je doet als team-lead werkt echt goed. In je hoofd denk je: ik heb alles wel bemand. De scheefgroei van verschillende posities kan je dan makkelijker ontgaan. Dat gebeurt niet als je iets voor je op tafel ziet staan.
Zodra je in het spel een ontwikkelingskaart krijgt, zie je dat het heel lastig is om in de bestaande context te gaan ‘herkleuren’ zonder dat je andere mensen afvalt. Dat je bij strategische keuzes in ieders belang, ook ieders angsten en motivaties meeneemt. Dat is echt een hele moeilijke opgave. Ik denk dat dit een grote frustratie is van heel veel team leads, dat ze vastlopen op het leggen van de puzzel. Met de workshop zie je consequenties van keuzes voor je, zo van: ‘ojee, er valt echt een gat op onderwijs.’
Ik ga de workshop binnenkort met de onze opleidingsdirecteuren doen.’

Workshop Impact backcasting, met workshopleider @stefanievrancken helemaal rechts.

Klopt de impact die je maakt bij het oorspronkelijke teamdoel?

Dat naast universiteiten ook financiers baat kunnen hebben bij een werkvorm rond team-gerelateerd werken, bevestigt Robert Jabroer van ZonMw. Als deelnemer van Impact Backcasting ziet hij veel relevantie in een methodologie om een onderwerp vanuit impact te benaderen. Jabroer: ‘Eerst moesten we nadenken ‘wat is het doel en de toegevoegde waarde’ en dan pas terug redeneren naar: wat voor vorm pas je daar op toe. We merkten allemaal dat je in de praktijk meteen een stap verder gaat; ‘wat ben ik allemaal aan het doen en waar draagt dat misschien aan bij’. Verfrissend om terug te gaan naar het startpunt en het grote plaatje voor jezelf neer te zetten. Ook goed dat je het belang van de stakeholder moest meenemen, eventueel in dialoog met die partij.
Wat ik heel erg leuk vond van deze methodiek, was dat ik dit in de praktijk op veel verschillende plekken kan inzetten. Ik kan het gebruiken als een gesprekstool om met opdrachtgevers van ZonMw te praten, maar ook voor mijn directe collega’s en eigen teams. Het werkte creatief om dat onderwerp vanuit dit model te benaderen. Het heeft me aan het denken gezet.’

‘Elke diersoort speelt, wij volwassenen vergeten dat te makkelijk’

‘Misschien is het logischer om een onderwerp spelenderwijs uit te werken dan wanneer je een opdracht hebt’ constateert commissievoorzitter Erkennen & Waarderen en decaan Paula Fikkert van de Radboud Universiteit na afloop van UT Strategy Game. ‘Spelen is doen alsof, dat geeft ruimte.
Voor de UT Strategy Game zijn minimaal acht spelers nodig. Iedereen schaart zich rond te plattegrond van de campus, opgedeeld in teams knokken de deelnemers zich een weg naar het doel. Fikkert: ‘We begonnen gewoon als spel, gaandeweg werd steeds meer duidelijk wat je moet doen om samen te werken en er als universiteit in het geheel beter uit te komen. In het begin lag de focus op de faculteit, je moest eerst zelf sterk genoeg zijn om iets voor een ander te kunnen betekenen. Op het moment dat dit was gelukt, kon je samen veel voor elkaar krijgen. Dat was leuk. Ik denk dat het goed is dat je af en toe een stap terug moest doen om te reflecteren. Dan zag je beter wat je nodig hebt. We hadden het er ook over dat je vaak een project bedenkt, zonder je te realiseren welk talent je daarbij nodig hebt. Je moet ook risico’s durven nemen om je puzzel te leggen. Ik vind het een hele leuke manier om als startpunt in te zetten als je met teams wilt gaan werken. Je maakt het luchtiger en door te reflecteren kan je het een serieuze boodschap meegeven. Playing is learning. Er is geen diersoort die niet speelt, zeker als ze jong zijn. Het is belangrijk voor de ontwikkeling. We vergeten dat we als volwassenen nog steeds mogen spelen.’

Auteur en foto's: Claartje Chajes